Last updated on 27/09/2024
Obsesif kompülsif bozukluk (OKB), takıntılı düşünceler ve bunlara eşlik eden tekrarlayıcı davranışlarla karakterize edilen bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu yazıda, özellikle OKB’nin temizlik ritüellerine odaklanacağız. Danışanlarımdan edindiğim deneyimlere dayanarak, bu durumu yaşayan bireylerin neler yaptığını ve bu süreçte ne gibi adımlar izlenebileceğini açıklayacağım.
OKB’li Kişilerde Temizlik Ritüelleri
OKB’li kişiler genellikle el yıkama gibi tekrarlayıcı temizlik ritüelleri geliştirir. Tuvalet, banyo, yemek veya insanların dokunduğu yerler gibi durumlar, onlarda yoğun bir “kirlenmişlik” duygusu yaratır. Bu kirlenmişlik hissi o kadar kuvvetlidir ki, kişi bu kaygıyı hafifletmek için sürekli ellerini ya da vücudunun çeşitli yerlerini yıkar. Her bir birey, bu temizlik ritüellerini kendine has bir şekilde yapar. Örneğin:
- Belirli Sayılar: Kimi danışanlar, el yıkarken beşe kadar sayar ve ardından yıkamayı bırakır.
- Şarkı veya Tekerleme: Bazı kişiler, belirledikleri bir şarkıyı veya tekerlemeyi söyleyerek, bunun bitiminde el yıkamayı durdururlar.
- Yıkama Alanı: Bazı kişiler sadece ellerini yıkarken, bazıları dirseklerine, hatta omuzlarına kadar temizlik yaparlar.
Bu bireyler, ellerinin kirli olduğu ve dokundukları her şeyin de kirleneceği inancıyla bu davranışları sergilerler. Aslında gerçekte, bu ritüeller elleri daha temiz hale getirmez, ancak OKB’li kişiler bu duruma körü körüne inanırlar.
OKB’nin Nedenleri
OKB’nin gelişiminde çeşitli faktörler rol oynayabilir. Bunlar arasında:
- Genetik Faktörler: Ailede aşırı titizlik veya benzer OKB davranışları gözlemlenmişse, kişi çocukluk döneminden itibaren bu davranışları modelleyebilir.
- Travmatik Deneyimler: Kirlenme ile ilgili yaşanan travmatik bir olay, kişide aşırı hassasiyete neden olabilir. Örneğin, bir danışanım, çocukluk döneminde tuvaletini tutamayıp rezil olduğunu düşündüğü bir antrenman sırasında yaşadığı travmanın ardından temizlikle ilgili sürekli ritüeller geliştirmiştir.
OKB ve Zihinsel Süreçler
OKB’li kişiler, temizlik ritüellerine aşırı derecede şartlanmış haldedirler. Bu durum zamanla bir alışkanlık ve öğrenme sürecine dönüşür. Bu kişiler, başkalarının el yıkama alışkanlıklarını garip bulurlar ve onların nasıl “kirli” yaşayabildiklerini anlamakta güçlük çekerler. OKB’li bir birey için algıladığı gerçeklik, başkalarınınkinden çok farklıdır. Kendi dünyalarında sürekli kirlenme korkusu yaşarlar ve buna anlam veremezler.
OKB ile Başa Çıkma Yolları
Bu durumda yapılabilecek en önemli şey, önceden bir niyet belirlemektir. Örneğin, lavaboya gitmeden önce, “Ellerimi yıkayacağım ama normalde yaptığım ritüelleri yapmazsam ne olur?” sorusunu kendinize sorun ve bu düşünceleri bir kağıda yazın. Şu şekilde ilerleyebilirsiniz:
- Düşünceleri Yazmak: Ellerinizin temizlenmediğini ve her şeye kir bulaştıracağınızı düşündüğünüz anları not alın. Bu düşünceler gerçek mi? Başkalarının bir kere yıkayıp çıktıklarında böyle bir şey yaşadıklarını hiç gördünüz mü?
- Kaygıyı Kabul Etmek: Ritüeli yapmadığınızda yoğun bir kaygı hissedeceksiniz. Ancak bu kaygı, zihninizin size oynadığı bir oyun. Zihniniz, gerçeklikten uzak bir şekilde kaygıyı tetikleyen alışkanlıklar geliştirmiştir.
- Kaygıyı Yönetmek: Kaygıyı hissettiğiniz anda, kendinize zaman tanıyın. Bu süre içinde, kaygının azalacağını gözlemleyeceksiniz. Ellerinize bakın, gerçek bir kirlilik var mı? Beyaz bir kağıda elinizi koyup kir olup olmadığını kontrol edin. Hatta güvenilir birine bu kağıtta bir şey görüp görmediğini sorun.
- Deneyimlemek: Bu süreçleri her gün tekrar ederek, zihninizin yeni bir alışkanlık geliştirmesini sağlayabilirsiniz. Böylece OKB kaynaklı temizlik ritüellerinizin yavaş yavaş azaldığını göreceksiniz.
Sonuç
OKB, kişinin hayatını zorlaştıran bir rahatsızlık olabilir ancak doğru yöntemlerle bu alışkanlıklar değiştirilebilir. Davranışsal terapi, bu süreçte etkili bir çözüm yolu sunar. Düzenli olarak bu teknikleri uygulayarak, OKB ile başa çıkabilir ve günlük yaşamınızı daha sağlıklı bir hale getirebilirsiniz.