Çernobil felaketi, sadece nükleer enerjinin tehlikelerini değil, aynı zamanda Sovyetler Birliği’nin hayatta kalma stratejileri hakkında da derinlemesine bir anlayış sundu. Siklon Operasyonu, bu felaketten sonra gerçekleştirilen ve radyoaktif bulutların Moskova’ya ulaşmasını engellemeyi amaçlayan gizli bir hava operasyonuydu. Sovyetler, radyoaktif yağmur oluşturarak zehirli partikülleri toprağa indirmeyi hedefledi. Ancak bu operasyonun arkasındaki hedef, sadece Moskova’yı korumak değil, aynı zamanda Belarus’ta yaşayan halk için trajik sonuçlar doğurdu. Bu yazıda, Siklon Operasyonu’nun nasıl işlediğini, operasyonun sonuçlarını ve Sovyet hükümetinin bu gizli stratejiyi halktan nasıl sakladığını inceleyeceğiz.
Siklon Operasyonu
Çernobil faciası sonrası Sovyetler Birliği, radyoaktif bulutları dağıtmak ve halkı korumak için “Siklon Operasyonu” adında gizli bir operasyon başlattı. Bu operasyonda, radyoaktif bulutların Moskova’ya ulaşmasını önlemek amacıyla yağmur oluşturulması hedeflendi. Sovyet Hava Kuvvetleri, bu görev için özel olarak 216 bombardıman uçakları kullandı. Operasyonu Devlet Hidrometeoroloji Komitesi Başkanı Yuri İsrael yönetti ve talimatları doğrultusunda, reaktör patlamasından iki gün sonra harekete geçildi.
Gizli Harita ve Zehirli Bulut Tehdidi
Çernobil felaketinin ardından yayılan radyoaktif bulutun Moskova’ya doğru sürüklendiği gözlemlendi. İsrael, gelen gizli haritayı inceledikten sonra, halkı ve özellikle Moskova’nın güvenliğini sağlamak için zehirli bulutların yağmur yoluyla bertaraf edilmesi emrini verdi. TU-1 bombardıman uçaklarına yüklü gümüş iyodür dolu top mermileri, bulutlara salındığında su buharının yoğunlaşmasını sağladı. Bu da, radyoaktif partiküllerin toprağa inmesi için yağmuru tetikledi.
Nordavia’da İlk Yağmur ve Sonuçları
Çernobil’in yaklaşık 50 km kuzeyinde bulunan Nordavia kasabası sakinleri, radyoaktif bulutların gökyüzünde sarı ve gri izler bırakarak yoğunlaşmasını hayretle izledi. Akşam saatlerinde başlayan sağanak yağmur, gökyüzünden radyoaktif partiküllerin toprağa inmesine neden oldu. Sovyet Hava Kuvvetleri, bu operasyonla bir taraftan Moskova’yı korurken, Belarus ve çevre köylerdeki halkı radyoaktif serpinti ile karşı karşıya bıraktı.
Sovyetlerin Hava Manipülasyonu ve Operasyonun Bedeli
Sovyetler Birliği, hava koşullarını değiştirme teknikleri konusunda daha önce de tecrübeli olup, 1980 Moskova Olimpiyatları sırasında gökyüzünü bulutlardan arındırmak için benzer yöntemler kullanmıştı. Ancak, “Siklon Operasyonu” çok daha riskli bir hamleydi. Bu kez, yağmurla birlikte sezyum-137 ve iyot-131 gibi radyoaktif izotoplar içeren zehirli bir karışım Belarus üzerine boşaldı. Bunun sonucunda Belarus’taki köyler radyoaktif serpintiye teslim oldu ve köylüler korkunç sonuçlarla yüzleşmek zorunda kaldı.
Çernobil Felaketini Belgeleyen İlk Fotoğraflar: Fotoğrafçılar Igor Kostin ve Anatoli Raskov
Çernobil patlamasının ardından, Sovyet hükümeti felaketi belgelemek üzere birkaç fotoğrafçı görevlendirdi. Igor Kostin, reaktör 4’teki enkazı ilk görüntüleyenlerden biri olarak tarihe geçti. Çekim sırasında radyoaktif kirliliğin fotoğraf filmlerini bozması, yaşanan felaketin boyutlarını ortaya koydu.
İlk Fotoğraf ve Radyoaktif Etki
Sabahın erken saatlerinde olay yerine ulaşan Kostin, yaklaşık 20 kare çekmeyi başardı ancak filmleri banyo ettiğinde çoğu fotoğrafın radyasyondan zarar gördüğünü fark etti. Aynı zamanda, santral çalışanı fotoğrafçı Anatoli Raskov da patlamanın ardından bölgeye gönderildi ve yoğun radyoaktif bulutların arasında, helikopterden çekim yaptı.
Gizlilik Perdesi ve Yıllar Sonra Ortaya Çıkan Fotoğraflar
Raskov’un çektiği fotoğraflar, Sovyet gizlilik politikaları çerçevesinde güvenlik güçleri tarafından el konulup uzun süre gizli tutuldu. Ancak yıllar sonra bazı görüntüler kimlik belirtilmeden ortaya çıktı ve bu fotoğraflar, Sovyet yetkililerinin felaketin boyutunu anlamasında önemli bir rol oynadı.
Radyoaktif Yağmurun Belarus Köylerindeki Etkileri
Siklon Operasyonu’nun ardından Belarus’taki köylerde radyasyon seviyeleri normalin 20-30 katına kadar yükseldi. Bölgedeki insanlar, bu radyoaktif yağmurun doğrudan etkisiyle kanser ve doğum kusurları gibi ciddi sağlık sorunlarıyla yüzleşmek zorunda kaldı. Sovyet yetkilileri yıllar boyunca bu tür operasyonların varlığını reddetse de, Moskova’yı kurtaran yağmurun Belarus köylerinde ağır bir bedeli oldu.
Kiev’de Gizli Nükleer Silah Konvoyu
Çernobil felaketinin ardından Sovyetler, Kiev’de radyoaktif kirlenme tehlikesi altında olan askeri varlıklarını güvenceye almak için bir nükleer konvoy başlattı. Çernov’un yönetiminde gerçekleştirilen bu operasyonda, yüksek tehlike altında, 30 kamyonluk bir konvoy nükleer başlık taşıyan füzeleri güvenli bir bölgeye tahliye etti.
Kiev Sokaklarında Radyoaktif Tehdit
Kiev halkı uykudayken, şehirden geçirilen nükleer başlıklar halkı bilinçsiz bir tehlikeye maruz bıraktı. Çernov ve ekibi, radyoaktif bölgede çalışarak, kamyonlarını temizlemeye çalıştılar ancak koruyucu ekipmanları yoktu ve radyoaktif toza maruz kaldılar.
Radyoaktif Et Sorunu: Tüketiciye Sunulan Gizli Tehlike
Sovyetler Birliği’nin felaket sonrası stratejisinin bir parçası olarak, radyoaktif kirlenmiş etler gizlice piyasaya sürüldü. 317 ton radyoaktif et, sosis yapılarak tüketicilere sunulacak şekilde işlem gördü. Bu plan doğrultusunda, kirlenmiş etlerin temiz etle karıştırılması, tüketicilere fark ettirilmeden bu ürünlerin tüketilmesini sağladı.
Radyasyonlu Etlerin Dağıtımı
Sovyet yetkilileri, Moskova ve Leningrad gibi elit şehirleri koruma altına aldı ancak diğer bölgeler bu etlere maruz bırakıldı. Radyasyon izleyicileri, bu etlerin güvenlik standartlarına uygun olup olmadığını denetlemekle görevlendirildi.
Özetle, Sovyetler Birliği’nin Çernobil sonrası aldığı bu tedbirler halkın sağlığı açısından birçok trajik sonuca neden oldu. Bu operasyonların varlığı yıllarca reddedilse de Çernobil felaketinin toplum üzerindeki etkileri, nesiller boyu sürecek bir bedel olarak insanlara miras kaldı.