Last updated on 27/09/2024
Gökyüzünde nadir görülen bir olayın parçası olma fikri sizi de heyecanlandırıyor mu? Peki ya, gerçekte bu büyüleyici olayların düşündüğünüz kadar özel olmadığını söylesem?
Süper Ay Olayını Gözlemlediniz mi?
Her 20 yılda bir gerçekleştiği iddia edilen süper ay, bu yıl tekrar gündeme geldi. Peki, bu olayı gözlemlediniz mi? Bir sonraki süper ay için heyecanlı mısınız? Yoksa süper mavi ay, süper kanlı ay gibi terimlerin aslında hiçbir anlamı olmadığını mı düşünüyorsunuz? Süper ay ile ilgili haberleri yıl boyunca haber sitelerinde veya sosyal medyada mutlaka görmüşsünüzdür. Bu haberler her zaman yoğun ilgi çeker ve çoğunlukla gökyüzüyle ilgisi olmayan kişilerin bile dikkatini toplar.
Süper Ay: Bir Dezenformasyon Aracı mı?
İnsanların gökyüzüne olan ilgisini artırması açısından başlangıçta olumlu görülen süper ay kavramı, aslında oldukça şişirilmiş ve dezenformasyona açık bir konu. Örneğin, 20 Ağustos 2024’te bir süper ay haberi, bir sonrakinin 2037 yılında olacağı şeklinde vurgulandı. Ancak yalnızca bir ay sonra, yeniden bir süper ay haberi karşımıza çıktı, bu kez adı “süper kanlı ay” olarak geçti.
Süper Ayın Astronomik Anlamı
Ay, gezegenimizin etrafında her 27 günde bir turunu tamamlar. Ancak, ayın yörüngesi eliptiktir, yani tam bir daire değildir. Bu nedenle, ay bazen Dünya’ya yaklaşır, bazen uzaklaşır. Ay, en uzak noktada olduğunda (yaklaşık 405.000 km) bu duruma yeröte (apoje) denir. En yakın konumda ise (363.000 km) yerberi (perigee) adı verilir. Eğer dolunay evresi sırasında ay yerberi noktasında bulunuyorsa, bu olaya “süper ay” denir.
Gerçekte Süper Ay Ne Kadar Büyük?
Süper ayın, iddia edildiği gibi, çıplak gözle çok daha büyük göründüğüne inanılıyor. Ancak gerçek şu ki, ayın görünen büyüklüğü normalden sadece %7 daha fazladır. Bu fark, çıplak gözle fark edilemeyecek kadar küçüktür.
Sosyal medya ve haber sitelerinde, süper ayın %14 daha büyük ve %30 daha parlak olduğu sıkça dile getirilir. Ancak bu oranlar, ayın en uzak konumda olduğu durumla (mikro ay) karşılaştırılarak verilir. Ortalama bir dolunayla kıyaslandığında bu fark %7 civarındadır ve gözle fark edilemeyecek düzeydedir.
“Açısal Çap” Kavramı
Gökyüzündeki cisimlerin büyüklüğünü ölçmek için kullanılan açısal çap kavramı, süper ayın büyüklüğünü daha iyi anlamamızı sağlar. Ay, mikro ay sırasında 29,5 ark dakika genişliğinde görünürken, süper ay sırasında 33,5 ark dakikalık bir genişliğe sahip olur. Ancak bu fark, çıplak gözle algılanamayacak kadar küçüktür.
Algısal İllüzyon: Ay Neden Daha Büyük Görünüyor?
Ayın ufka yakın olduğu zamanlarda daha büyük görünmesinin nedeni tamamen algısal bir illüzyondur. Bu, beynimizin ayın boyutunu çevredeki ağaçlar, binalar veya dağlar gibi nesnelerle kıyaslamasından kaynaklanır. Bu yanılsama, Ebbinghouse ve Ponzo gibi ünlü optik illüzyonlarla açıklanabilir. Gerçekte ayın boyutu değişmez.
Gök Cisimleri Neden Kırmızı Görünür?
Ayın kırmızı veya kızıl tonlarda görünmesinin nedeni, Rayleigh saçılımı olarak bilinen bir olgudur. Bu olay, ayın ufka yakın olduğu durumlarda, ışığın atmosferdeki mavi dalga boylarının saçılması ve geriye sadece kırmızı dalga boylarının kalmasından kaynaklanır. Bu, gökyüzünde güneş ve diğer gök cisimleri için de geçerlidir.
Süper Ay Kavramının Kökeni
“Süper ay” terimi, ilk kez 1979 yılında Amerikalı astrolog Richard Nolle tarafından kullanılmıştır. Ancak bu terim, bilimsel bir temel taşımamaktadır. Süper ay, daha çok astroloji kökenli bir kavramdır ve bilimsel olarak anlamı oldukça sınırlıdır.
Süper Ay ve Sahte Bilim
Astrologlar, süper ayı doğal afetlerle ilişkilendirerek çeşitli tahminlerde bulunurlar. Ancak, ayın kütle çekiminin depremleri tetiklediğine dair bilimsel bir kanıt yoktur. Bu tür tahminler, korelasyon ile nedenselliği karıştırmaktan kaynaklanır.
Sonuç: Süper Ay ve Gerçek Astronomi
Süper ay, gerçek astronomlar tarafından gözlemlemeye değer bir olay olarak kabul edilmez. Süper aylar, aslında yılda birkaç kez gerçekleşebilir ve normal dolunaylardan çok da farklı değildir. Gökyüzünde çıplak gözle gözlemlenebilecek pek çok başka etkileyici olay varken, süper ayın bu kadar ön plana çıkarılması, daha çok medya ve sosyal medya tarafından tıklama amacıyla kullanılan bir olgudur.